( Οδός Ζήνωνος Κιτιέως-Λάρνακα).
Ο Φοίβος Σταυρίδης μας αναφέρει για τη Wolseley Street (σήμερα οδός Ζήνωνος Κιτιέως) ―ότι οι Άγγλοι δεν μπορούσαν να μην “ευλογήσουν τα γένια τους” δίνοντας σε ένα από τους κεντρικότερους δρόμους της πόλης το όνομα του πρώτου δικού τους κυβερνήτη.
Θα μιλήσουμε για το τμήμα της Ζήνωνος Κιτιέως που ξεκινά από τη γωνία του ξενοδοχείου Atreum μέχρι την πολυκατοικία Μαντοβάνι.
Τις πληροφορίες που θα σας δώσω και τις φωτογραφίες τις πήρα από διάφορα πρόσωπα που τους ευχαριστώ. Τα καταστήματα που αναφέρω λειτούργησαν κατά διαφορετικές περιόδους. Έτσι, ακριβής εικόνα του πού βρισκόταν το κάθε κτήριο/κατάστημα δεν μπορεί να δοθεί.
Ζαχαροπλαστείο «ΑΛΑΣΙΑ».
Από το 1950 είχε έρθει από την Αίγυπτο η οικογένεια Αλεξιάδη ( Μουττά). Γνωστός για τις σοκολατίνες φοντέιν, την πάστα φλόρα και τα λουκούμια του.
Στη γωνία απέναντι του και προς την Ζήνωνα Πιερίδη ήταν το “THE EMPIRE BAR END RESTAURANT του ΝΕΡΑΠΑ, γνωστό εστιατόριο , όπου αθλητές και μαθητές έτρωγαν πληρώνοντας με το μήνα. Μια πληροφορία το φέρει και ως Totis Bar.
Στον πάνω όροφο του «ΑΛΑΣΙΑ» ήταν το φωτογραφείο Γκλάζνερ και αργότερα κατοίκησε η οικογένεια Άγη Μαραθεύτη.
Δίπλα ήταν το κατάστημα ΧΑΒΑΗ της Κίκας Λοιζίδου, που πουλούσε νυφικά και άνθη, το φωτογραφείο του Παύλου Παυλάκη, το κατάστημα Καλλυντικών LA FINESSE ,το κατάστημα ΠΑΛΑΤΕ και το κουρείο του αρμένιου Βαλδασάρ Γενοφκιάν, ό οποίος έκανε και κατ’ οίκον εξυπηρέτηση των πελατών του.
Στο ανώγειο ήταν η κατοικία των αδελφών Μιχαλάκη και Βιργινίας Μεσολογγίτη.
Στη συνέχεια ήταν άλλα μαγαζιά, όπως το κατάστημα μόδας της Φρόσως Θεμιστοκλέους, που, μέχρι το 1958, πουλούσε δώρα γάμου, νυφικά, παιγνίδια. Όταν αναγέρθη το συγκρότημα του «Πεζοπορικού», η εταιρεία G&K Exclusive Fashions Ltd και η Μαρούλλα Σεντόνα λειτούργησαν κατάστημα με φορέματα, νυφικά, εσώρουχα. Επίσης δίπλα ήταν το κατάστημα γυναικείων εσωρούχων ”TOP OF THE TOWN” της Φωτούλλας και Ανδρέα Τσαγγαρίδη, το κατάστημα του Γιώργου Καρακατσάνη και μέσα στη στοά, χρήση που δυστυχώς καταργήθηκε και στέρησε από τον κόσμο την άνετη πρόσβαση προς τη θάλασσα, το σουβλιτζίδικο του Ανδρέα Κιτηπού, το ραφείο του Παναγιώτη Τακούση και το κουρείο του Αθανάση (Figaro).
Κάπου εκεί ήταν και το κατάστημα του Σοφοκλή Μάμα, με τις αντιπροσωπείες των Ντόιτς και Ντε Σότο.
Για το Μουσείο Πιερίδη μίλησε οκ.Δημήτρης Πιερίδης.
(Κτήριο Αποικιακού ρυθμού του 1829, και εκθέτει μια συλλογή από αρχαία, μεσαιωνικά, Βυζαντινά και σύγχρονα αντικείμενα που ανήκουν στην οικογένεια Πιερίδη. Είναι ένα από τα πιο γνωστά μουσεία της Κύπρου και περιλαμβάνει μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά ήδη του πολιτισμού του νησιού, όπως μια συλλογή από παλιούς χάρτες της Κύπρου και της Ανατολικής Μεσογείου και τη συλλογή από Ρωμαϊκά και ελληνικά γυάλινα σκεύη. Στην αυλή υπάρχει μια συλλογή από Ελληνικά και Κυπριακά αγάλματα. Ο χώρος αποτελούσε πάντα σημείο αναφοράς για τους επισκέπτες στη Λάρνακα).
Δίπλα από του Μουσείο Πιερίδη ήταν το σπίτι της Κίκας Λάγκ, που αργότερα έγινε η Barclays Bank και μετά η Ελληνική Τράπεζα.
Στην απέναντι γωνία ήταν τα γραφεία της εταιρείας A.L.Mantovani & Sons Ltd στο ισόγειο και στο ανώγειο η κατοικία των Nino–Lydia Mantovani, που είχαν γυιό τον Benito.
Στη δεξιά πλευρά, όπως κατεβαίνουμε τη Ζήνωνος Κιτιέως, εκεί που τώρα είναι ο νέος χώρος στάθμευσης, ήταν το κατάστημα της Δώρας Λέφα. MAISON DE L’ELEGANCE
Το 1953 η Δώρα Λέφα, που ήθελε από καιρό να γίνει κομμώτρια και αισθητικός , αποφάσισε και λειτούργησε το κατάστημά της στην οδό Ζήνωνος Κιτιέως, απέναντι από το πρώην ζαχαροπλαστείο ΑΛΑΣΙΑ. Πουλούσε διάφορα καλλυντικά και δούλευαν μαζί της η αδελφή της Ειρηνούλλα Λέφα και η Ελενίτσα Κύπαρη. Η αδερφή της η Ζαφειρώ Λέφα έραβε και φορέματα σε Αγγλίδες κυρίως πελάτισσες με ρούχα που αγόραζε από τον κύριο Νεόφυτο , που είχε το κατάστημα Μπον Μαρσιέ στο τέλος της οδού Ερμού δεξιά.
Η επιχείρηση λειτούργησε μέχρι το 1955 περίπου , όταν η Δώρα παντρεύτηκε τον Λή.
Έτσι έληξε άδοξα το μεγάλο της όνειρο να μετατρέψει τη Λάρνακα σε πόλη υψηλής ραπτικής.
Πιο κάτω, προς τη γωνία με την οδό Ευρυβιάδη, ήταν τα καταστήματα του Σιαχέ Αστζιάν, του Τορός, το ΛΟΥΚΙΑ, το κατάστημα φωτιστικών ειδών του ΣΤΑΜΑΤΗ, το φωτογραφείο του Σουρέν και το φαρμακείο του Θόδωρου.
Στην απέναντι γωνία ( τώρα βιβλιοπωλείο ΕΣΤΙΑ) ήταν το κατάστημα ξυλείας και πογιάδων του Χρίστου Σκούρου. Μετά από πυρκαγιά ( περί το 1970) μεταφέρθηκε το βιβλιοπωλείο ΕΣΤΙΑ και δίπλα το κατάστημα ρούχων και ειδών νεωτερισμού του Αρμένιου Joseph Arabadjian.
Δίπλα είναι το English Larnaca Club για το οποίο μίλησε ο Αλέξης Μιχαηλίδης.
Κατά τις δεκαετίες 50-60 το μπουφέ διαχειριζόταν ο Μιχάλης και η γυναίκα του Άννα. Η κυρία Άννα οδηγούσε ένα μικρό Φίατ και μ αυτό μετέφερε από και προς τα σπίτια τους τις πελάτισσες της Λέσχης.
Στη γωνία της Λέσχης, δίπλα από την Οθωμανική Τράπεζα, ήταν το γραφείο του Αρμένιου παραγγελιοδόχου Nahabetian.
Στο ισόγειο του κτηρίου δίπλα ήταν η Οθωμανική τράπεζα. Ο Σωκράτης Αντωνιάδης μας διηγείται.
Λόγω του εμπορίου που διεξαγόταν κατά κύριο λόγο από το λιμάνι της Λάρνακας, λειτούργησαν στην πόλη οι δύο πρώτες τράπεζες της Κύπρου: η Αγγλοαιγυπτιακή Τράπεζα, η οποία το 1892 τερμάτισε τις εργασίες της και το 1863, η αγγλικών συμφερόντων, Αυτοκρατορική Οθωμανική Τράπεζα, η οποία αποδείχτηκε μακροβιότερη (1863-1969). Κατά τα επόμενα χρόνια υποκαταστήματα της Οθωμανικής Τράπεζας ιδρύθηκαν στη Λευκωσία, Λεμεσό, Αμμόχωστο, Πάφο και Τρόοδος, ενώ λίγο πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το κεντρικό της γραφείο μεταφέρθηκε από τη Λάρνακα στη Λευκωσία.
Τα πρώτα γραφεία της Τράπεζας στη Λάρνακα, στεγάστηκαν στην οικία του Δημητρίου Πιερίδη, η οποία βρισκόταν κοντά στη μικρή αποβάθρα στην περιοχή του Κάστρου και ακολούθως, για μερικά χρόνια, στο αρχοντικό Ριχάρδου Ματτέι (αργότερα οικία Ευρυβιάδη). Το 1906, η Τράπεζα στεγάστηκε οριστικά στο σημερινό αναπαλαιωμένο κτήριο στης Πλατείας Βασιλέως Παύλου. Το ιστορικό αυτό κτήριο έχει χαρακτηριστικά στοιχεία νεοκλασικής και αποικιακής αρχιτεκτονικής. Στο ισόγειο στεγάζονταν τα γραφεία της Τράπεζας, ενώ στον όροφο διέμενε ο εκάστοτε διευθυντής. Ήταν η επίσημη Τράπεζα της Αποικιακής Κυβέρνησης. Διέθετε θησαυροφυλάκιο υψίστης ασφαλείας (Stong Room), όπου φυλασσόταν ο χρυσός και τα αποθεματικά της Κυβέρνησης. Κάθε μήνα οι κυβερνητικοί μισθοί μεταφέρονταν στις τρεις πόλεις, Αμμόχωστο, Λεμεσό και Πάφο με καράβι, ενώ στη Λευκωσία με Landeau (αμάξι που συρόταν από δύο ίππους) και με τη συνοδεία καβάζηδων-αστυνομικών.
Η Οθωμανική Τράπεζα δραστηριοποιήθηκε από το 1863 έως το 1969, χρονιά κατά την οποία εξαγοράστηκε από την Αγγλική Grindlays Bank. Τη δεκαετία του 80 οι εργασίες της Grindlays Bank στην Κύπρο, εξαγοράστηκαν από την πρώην Λαϊκή Τράπεζα.
Το 1974 μεταφέρθηκε στο ισόγειο του κτηρίου η Επαρχιακή Διοίκηση Αμμοχώστου, ενώ τα γραφεία του ορόφου ενοικιάστηκαν σε δικηγορικά γραφεία. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε από την Επαρχιακή Διοίκηση Λάρνακας. Στο αναπαλαιωμένο κτήριο της Τράπεζας προγραμματίζεται να στεγαστεί στο μέλλον το «Ίδρυμα Φοίβου Σταυρίδη-Αρχεία Λάρνακας», το
οποίο θα περιλαμβάνει τη σημαντική κυπριολογική βιβλιοθήκη του αείμνηστου Λαρνακέα λογοτέχνη. ( Ήδη λειτούργησε). Το κτήριο είναι περιουσία του ΕΦΚΑΦ (Πληροφ: Ν. Γ. Κυριαζής, Κοινωνική Δράσις της πόλεως Σκάλα-Λάρνακα, σσ. 67-68 / ΚΧ, Στ΄, σ. 263 / Ανδρέας Ο. Ευρυβιάδης, Όσα φέρνει η μνήμη, σ. 12 / www.larnacainhistory.wordpress.com / Μ.Κ.Ε, τόμος 13, σ. 141).
Στον πάνω όροφο κατοικούσε η οικογένεια του εκάστοτε διευθυντή. Τη δεκαετία του ’60 ήταν ο Κωστάκης Κωνσταντινίδης με τη γυναίκα του Κατίνα και τα δυο του παιδιά, την Λήδα, που ήταν από τις πρώτες χορεύτριες του Συγκροτήματος του Πνευματικού Ομίλου Λάρνακας και τον Άλκη. Αργότερα κατοίκησε ο Ανδρέας Κυριαλλή με την γυναίκα του την Ανθούλλα και τα παιδιά τους…….
Μετά το 1974 το κτήριο χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση της Επαρχιακής Διοίκησης Αμμοχώστου και δικηγορικών γραφείων προσφύγων.
Παλιά, οι παρελάσεις στις Εθνικές επετείους πeρνούσαν από τη Ζήνωνος Κιτιέως, με κατεύθυνση προς τον Αγιο Λάζαρο, συνήθως προπορευομένης της φιλαρμονικής της Πατριωτικής Ένωσης Λάρνακος.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
ΜΑΡΟΥΛΛΑ ΛΑΜΠΡΟΥ, ΚΥΠΡΟΥΛΛΑ ΣΕΡΕΦΕΙΜ, ΜΥΡΤΩ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΚΙΚΗΣ ΚΥΠΑΡΗΣ, ΧΑΡΗΣ ΜΑΡΑΘΕΥΤΗΣ, ΝΙΤΣΑ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ, ΛΙΝΤΑ ΣΕΝΤΟΝΑ, ΤΖΟΑΝΑ ΒΡΑΧΑ, ΜΑΡΩ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ, ΑΡΧΕΙΟ ΦΟΙΒΟΥ ΣΤΑΥΡΙΔΗ, ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΛΑΡΝΑΚΑΣ, ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΝΩΝΑ ΠΙΕΡΙΔΗ, ΑΡΧΕΙΟ ΡΙΡΙΚΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ, ΧΑΙΚ ΕΥΓΕΝΕΙΑ ΑΣΤΖΙΑΝ, ΜΑΡΙΕΤΤΑ ΛΕΦΑ, ΕΥΡΟΣ ΕΥΡΥΒΙΑΔΗΣ, ΛΑΜΠΡΟΣ ΛΑΚΚΟΤΡΥΠΗΣ,ΛΕΟΝΗ ΙΕΡΩΝΥΜΙΔΟΥ,ΓΙΩΡΓΟΥΛΛΑ ΛΟΥΚΑΙΔΟΥ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, ΟΝΙΚ ΚΑΙ ΕΛΛΙΣ ΓΕΝΝΟΦΚΙΑΝ,ΣΠΥΡΟΣ ΑΓΑΘΟΥ, ΝΤΙΝΑ ΧΑΛΛΑ,ΑΝΙΤΑ ΛΑΝΙΤΟΥ.
Λούης Περεντός
17 Σεπτεμβρίου 2014.
(Απόσπασμα ομιλίας)
