ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΛΑΡΝΑΚΑ

Το να μιλήσεις για θέματα που έχουν σχέση με την ιστορία της πόλης σου δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα. Πόσο μάλλον όταν για το θέμα μίλησαν ή έγραψαν στο παρελθόν άτομα που ήταν γνώστες με πείρα και περγαμηνές. Όταν δε πρόκειται για το Θέατρο, ένα κόσμο που δια μέσου των αιώνων διατηρήθηκε ζωντανός στον Ελληνικό χώρο, τότε οι δυσκολίες είναι μεγάλες για έναν απλό φιλότεχνο.

Πριν αρκετά χρόνια ο Δήμος Λάρνακας είχε εκδώσει τις ‘Θεατρικές παραστάσεις στη Λάρνακα 1879-1913’, μια προσπάθεια να καταγραφεί η θεατρική δραστηριότητα στην πόλη του Ζήνωνα κατά τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας. Οι πηγές για την έκδοση αλλά και την παρουσίαση αυτή ήταν οι εφημερίδες εποχής, βιβλία, δημοσιεύματα ή αφηγήσεις των φίλων Γιάννη Κατσούρη, Φοίβου Σταυρίδη, Ανδρέα Ευρυβιάδη, καθώς και προγράμματα Θεατρικών παραστάσεων από το αρχείο της Κίκας Λάγκ.

Τα περισσότερα από τα προγράμματα αυτά αφορούσαν παραστάσεις Ελληνικών Θιάσων και μερικά Κυπριακών. Η Κύπρος ήταν πάντα στο πρόγραμμα των Ελληνικών Θιάσων που περιόδευαν στη Σμύρνη, Πόρτ Σάιδ, Αλεξάνδρεια, Κάιρο.

Περί το τέλος του 19^ου αιώνα, περίοδο σταθμό αφού μεταπηδούσαμε από την Τουρκοκρατία στην νέα εποχή των Ευρωπαίων αποικιοκρατών, η Λάρνακα ήταν προνομιούχος αφού διατηρούσε το κύριο λιμάνι της Κύπρου , με ανεπτυγμένο το εμπόριο και με όλα τα προξενεία. Το κοσμοπολίτικο κλίμα που επικρατούσε στην πόλη διψούσε για παραστάσεις, που ήταν και ευκαιρία για κοινωνικότητα και επαφές. Έτσι έχουμε μια συνεχή και έντονη θεατρική ζωή που καταγράφεται στον τύπο της εποχής και φαίνεται και από τον αριθμό των καθώς και των Θεάτρων ή θεατρικών χώρων που λειτουργούσαν.

ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗ ΛΑΡΝΑΚΑ

Οι πληροφορίες μας για τα Θέατρα στη Λάρνακα καλύπτουν την περίοδο μετά το 1879, δηλαδή τα χρόνια που ακολούθησαν τον ερχομό των Άγγλων στο νησί.

Κατά τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας η Λάρνακα, σαν κύρια εμπορική πόλη και βασικό λιμάνι της Κύπρου ήταν μόνιμα στις προτεραιότητες των Ελληνικών κυρίως θιάσων που πολύ συχνά έκαναν περιοδείες στο νησί. Η παρουσία των προξενείων στην πόλη του Ζήνωνα έδινε σε κάποιο βαθμό και την εικόνα της πόλης που είχε την ευχέρεια να δεχτεί την παρουσία κοινωνικών εκδηλώσεων και θεατρικών παραστάσεων.

Έτσι, οι Θίασοι που έρχονταν στην Κύπρο ξεκινούσαν συνήθως τις περιοδείες τους από τη Λάρνακα. Συχνά παρέτειναν την παραμονή τους στην πόλη, για να συνεχίσουν μετά κυρίως στη Λευκωσία και στη Λεμεσό. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το φιλότεχνο κοινό της Λάρνακας ζητούσε πολλές φορές από Θεατρικές ομάδες να έρθουν στην πόλη τους για παραστάσεις. Επιπλέον αναφέρουμε τη δημιουργία τοπικών Θιάσων , όπως του «Ορφέα», του «Σοφοκλή» και άλλων, που συνέτειναν στη θεατρική ανάπτυξη της πόλης.

Οι χώροι που γίνονταν οι παραστάσεις άλλαζαν κατά καιρούς. Εκτός από τις αίθουσες Θεάτρου που θα αναφερθούμε πιο κάτω, χρησιμοποιήθηκαν για παραστάσεις και πολλά καφενεία και μεγάλα σπίτια. ΄Εχουμε για παράδειγμα την οικία Βοντιτσιάνου όπου η σάλα της μετατρεπόταν σε σκηνή και καφενεία όπως του Γ.Καραβιώτη, του Βρασίδα Φιλαλήθη, του Π.Σάρδου και άλλα. Μερικά θέατρα-καφενεία εμφανίζονται σε διαφορετικές περιόδους με άλλον ιδιοκτήτη, προφανώς επειδή λειτουργούσαν με ενοίκιο.

Στα κατοπινά χρόνια λειτούργησαν χώροι ( χειμερινοί και θερινοί ) που φιλοξένησαν και φιλοξενούν κατά καιρούς παραστάσεις. Σήμερα βασικά Θέατρα της πόλης του Ζήνωνα είναι το Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας, το Παττίχειο Αμφιθέατρο, το Θέατρο ΣΚΑΛΑ , το ΑΝΤΙΔΟΤΟ. Καταγράφονται πιο κάτω οι χώροι αυτοί.

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ

Περί τα τέλη του 19^ου αιώνα αρχές του 20ού λειτουργούσαν τέσσερις βασικοί θεατρικοί χώροι.

Η ΜΕΛΙΣΣΑ ( 1892 )

Καφενείο που ανήκε στον Ηρακλή Σουγλίδη και κατά καιρούς στον Ζαχαρία ή Ζήνωνα Παπαδόπουλο ( πληροφορία Αγνής Μιχαηλίδου ). Αργότερα πήρε το όνομα ΣΑΛΟΝ ΡΟΖ ( 1945 ). Όταν κάηκε γύρω στο 1950 στο χώρο κτίστηκε το κινηματοθέατρο ΡΕΞ.

ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ( 1897 )

Λειτούργησε πρώτα στο χώρο δίπλα από την πλατεία Ακρόπολης (αργότερα με το όνομα «ΝΤΙΑΝΑ» ) και μεταφέρθηκε μετά στο χώρο δίπλα από την «παγομηχανή» επί της λεωφόρου Γρηγόρη Αυξεντίου.

Ανήκε στο Φωκά Καρεμφυλλάκη ( 1900 ), άλλοτε στον Ν.Μαρσέλλο ( 1901-2) και μετά στον Γ.Καραβιώτη ( 1904).

ΑΠΟΛΛΩΝ ( 1901 )

Αναφέρεται και σαν «αποθήκες». Ανήκε στον Ξενοφώντα Αντωνιάδη. Πρόκειται για την περιουσία του Ξενοφώντα Αντωνιάδη, που μετατράπηκε σε καπνεργοστάσιο, στη μεγάλην οδό Λάρνακος.

Αξίζει να παραθέσουμε το ποίημα που ο Χριστόδουλος Κουππάς απήγγειλε στα εγκαίνια του ΑΠΟΛΛΩΝ που έγιναν τον Μάρτη του 1901.

Με λίγα λόγια θα σας πω περί τούτου του τόπου,

δεν θα κουράσω δε υμάς δια μεγάλου κόπου.

Έχομε την παράστασιν που θα γινή απόψε,

και δεν θέλω να μου ειπή κανείς τον λόγον κόψε.

Αλλά αφού εγκαίνια όλοι εδώ τελούμεν,

θέλω να είπω κάτι τι ολίγον να γελούμεν.

Μουσόληπτον το θεωρώ εδώ τούτο το μέρος,

και δύο λόγια θα ειπώ , γι αυτό κι εγώ εγκαίρως.

Εδώ σωστά που στέκομαι, ήτο άλλοτε βήμα,

όπου τρανοί Καθηγηταί είπασιν κάθε ρήμα.

Επίσης και Πολιτικοί, Πρόξενοι ωμιλήσαν.

οι τοίχοι εδώ, τα μάρμαρα ν’ακούσουν συνηθίσαν.

Δάσκαλοι και Δασκάλισσες είπαν απείρους λόγους,

ο κάθε ένας με σειράν κατά τους καταλόγους.

Όπως εγήξησα λοιπόν, αυτό εδώ το μέρος,

πάντα είνε μουσόληπτον χειμώνα και το θέρος.

Αλλ’ ας αφήσομεν τωρά, όπου αναικαινίσθη,

Κι ας έλθομεν εις εποχήν προτέραν που εκτίσθη.

Σταύλος πολλών κτηνών ήτο, Μούλων τε και Γαδάρων,

στες πάχνες των κατά σειράν Φοράδων και Αππάρων.

Εδώ λοιπόν ηκούετο κάθε φωνή και φθόγγος,

φοράδων ο σοισσινισμός και των Γαδάρων όγκος.

Με πάσον που συνώδευεν, αρμονικώς, ευθέτως,

εκείνο που γνωρίζεται…που βγαίνει αντιθέτως.

Με κόντρα-πάσο εγίνετο τέχνην και ποικιλίαν

των Τετραπόδων μουσικήν, μεγάλην συναυλίαν.

Τώρα ημείς τα Δίποδα ζώα, σ’αυτόν τον τόπον,

τα άλλα διεδέχθημεν, χωρίς μεγάλον κόπον.

Να τ’αντικαταστήσωμεν στην Μουσικήν επάνω,

με την κιθάραν, το βιολί, κι ακόμη με το πιάνο.

Η μεταξύ μας διαφορά είνε ολίγη φίλοι,

μόνον ολίγη εις τα φτιά και κάπως εις τα χείλη.

Εκείνα έχουν τέσσερα πόδια, καλά στημένα,

και μείς μόνον Έχομε δυο, κι εκείνα ποσταμένα,

αυτή είνε η διαφορά, κ’εις τα μυαλά κομμάτι,

και μόλα ταύτα εις πολλούς χρειάζεται αλάτι.

Πρώτος Σας βεβαιώ, εγώ έχω πολλήν ανάγκη

Τούρκοι, Ρωμιοί χρειάζονται, ακόμη και οι Φράγκοι.

Πόσον είνε ζευζέκηδες κ’ εκείνοι δεν γνωρίζουν

πως τα μυαλά των πάντοτε σαν άνεμοι βουνίζουν.

Αυτά εις τα εγκαίνια ηθέλησα να είπω,

προφωρικώς ν’ακούσετε, αλλ’ όχι κ’ εις τον Τύπο.

Ιδού λοιπόν τελείωσα, παύω και την φωνήν μου,

ουχί όμως Γαδουρινήν, αλλά Ανθρώπινήν μου.

Ας σιωπήσω φθάνει με, μήπως κανείς νομίζει,

ότι κανένας Γάδαρος έμεινε κι αγκανίζει.

Να είσθε όλοι σας καλά, εύχομαι εκ καρδίας

τόσον στους Άνδρας, στα Παιδιά, όσον κ εις τας κυρίας.

ΚΡΥΣΤΑΛ (1908 )

Καφενείο που ανήκε στον Γιώργο Καραβιώτη. Αργότερα μετονομάστηκε σε κινηματοθέατρο «ΠΑΤΕ» και μετά σε «ΣΑΝ ΧΩΛΛ». Βρισκόταν δίπλα από το ξενοδοχείο GRAND HOTEL ( το σημερινό ξενοδοχείο «SUN-HALL» ).

ΑΙΘΟΥΣΑ ΕΥΡΥΒΙΑΔΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ

Ο Ανδρέας Ευρυβιάδης στο βιβλίο του «Η Λάρνακα και ο κόσμος της» αναφέρει ότι η αίθουσα βρισκόταν στο ξενοδοχείο που ανήγειρε ο Ευρυβιάδης Αντωνιάδης στην παραλία στο χώρο του ξενοδοχείου “Grand Hotel” και αντικατέστησε το καφενείο του Γ.Καραβιώτη και το θέατρο του Βοντιτσιάνου.

ΠΑΛΛΑΣ ( χειμερινό και θερινό κινηματοθέατρο)

Κτίστηκε μετά το B’ Παγκόσμιο πόλεμο στο χώρο που βρίσκεται σήμερα το κεντρικό κατάστημα της Λαϊκής Τράπεζας στην οδό Λόρδου Βύρωνος. Κατεδαφίστηκε περί τα μέσα της δεκαετίας του 70.

ΜΑΚΡΙΔΗ ( χειμερινό κινηματοθέατρο)

Κινηματοθέατρο που βρισκόταν στο μέσο της εμπορικής οδού Ζήνωνος Κιτιέως

( περιουσία Κουπά ). Φιλοξενούσε και γνωστούς χορούς στις δεκαετίες 1920-1930. Ονομαζόταν και «Βίκτορυ». Κατεδαφίστηκε γύρω στο 1986.

ΜΑΓΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ( Θερινό κινηματοθέατρο )

Λειτούργησε μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο απέναντι από το Παγκύπριο Λύκειο Λάρνακας επί της λεωφόρου Γρηγόρη Αυξεντίου.

ΑΤΤΙΚΟΝ ( θερινός κινηματογράφος)

Δίπλα από το καφενείο του Πούλλου στη Δροσιά, επί της λεωφόρου Γρίβα Διγενή.

ΑΛΛΟΙ ΧΩΡΟΙ

Κατά την περίοδο μετά τον ερχομό των Άγγλων δόθηκαν παραστάσεις και σε πολλά σπίτια και καφενεία που διαμορφώνονταν ειδικά. Τέτοιοι χώροι ήταν οι πιο κάτω.

Οι οικίες ΑΔΕΛΦΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ( 1880 ), ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΥ ΚΡΑΜΒΗ ( 1886) ΒΟΝΤΙΤΣΙΑΝΟΥ ( 1889 ), Μ.ΝΑΣΡΗ ( 1889 ), τα καφενεία Π.ΣΑΡΔΟΥ (1889), ΒΡΑΣΙΔΑ ΦΙΛΑΛΗΘΗ ( 1890 ), ΣΩΠΑΤΡΟΣ ( 1895) και οι χώροι THEATRE DU CASINO (1880 ), ΠΡΟΟΔΟΣ ( 1886 ), ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΤΗΛΕΓΡΑΦΙΚH ΕΤΑΙΡΕΙΑ ( 1888), ΑΠΟΘΗΚΗ ΧΡ.ΑΜΙΕΤ (1890), ΕΔΕΜ (1895), ΟΜΟΝΟΙΑ ( 1903 ) ( Καφενείο Γ. Καραβιώτη ).

Γράφει ο Ιωάννης Χατζηιωάννου.

«..ενθυμούμεθα το περίφημον θέατρον Βοντιτσιάνου παρά την μικρήν αποβάθραν εις το φρούριον της πόλεως, όπερ χρησιμεύει σήμερον ως δεσμωτήριον και γραφεία της αστυνομίας. Ήτο μια μεγάλη αίθουσα εις το δεύτερον πάτωμα και κάτωθεν αποθήκαι. Μοι έκαμαν εντύπωση ο Λεκατσάς, όστις έπαιζε το Μάκβεθ του Σαίκσπηρ. Ήτο η πρώτη παράστασις την οποίαν είδον εν μικρά ηλικία. Επι νύκτας ολοκλήρους έβλεπον τας μονομαχίας και τα φαντάσματα της παραστάσεως..

Το παλαιόν θέατρον του Βοντιτσιάνου αντικατέστησεν το Καφενείον παρά την μεγάλην αποβάθραν του Ευρυβιάδη Αντωνιάδου, το οποίον εις το βάθος είχεν σκηνήν επίτηδες κατασκευασθείσαν δια θεατρικάς παραστάσεις και συναυλίας»

ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ/ΧΩΡΟΙ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ( χειμερινό )

Βρίσκεται στο Δημοτικό Κήπο της πόλης. Για τη δημιουργία του ανακατασκευάστηκε επί δημαρχίας Γιώργου Λυκούργου ο παλιός μεγάλος χώρος που χρησιμοποιείτο σαν εστιατόριο «ΗΡΑΚΛΗΣ». Εγκαινιάστηκε στις 16 Νοεμβρίου 1996 από τον πρόεδρο της Βουλής Σπύρο Κυπριανού.

Είναι χωρητικότητας 400 θεατών και διαθέτει όλα τα σύγχρονα μέσα φωτισμού, ήχου κ.ά. Εκτός από τις εκδηλώσεις του Δήμου Λάρνακας ( Φεστιβάλ κλασσικής Μουσικής κ.λ.π. ) , χρησιμοποιείται και για παραστάσεις θεατρικές και άλλες.

ΠΑΤΤΙΧΕΙΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ

Κτίστηκε με δωρεά του ζεύγους Νίκου και Δέσποινας Παττίχη στο χώρο του Πάρκου Αλυκής. Είναι χωρητικότητας 2054 θεατών. Η συνολική δαπάνη για την ανέγερση και τον εξοπλισμό του ξεπέρασε τις Λ.Κ.230.000.

Κατασκευασμένο στα πρότυπα αρχαίων ελληνικών θεάτρων. Περιλαμβάνει την ανοικτή σκηνή/ορχήστρα, τα προπύλαια, χώρους ελέγχου του φωτισμού, καντίνα, υπαίθριο χώρο αναψυχής, χώρους δοκιμών, καμαρίνια, αποθηκευτικούς χώρους κ.α. Χρησιμοποιείται κυρίως για τις εκδηλώσεις του Θερινού Φεστιβάλ του Δήμου Λάρνακας τον Ιούλη καθώς και για άλλες εκδηλώσεις. Είναι αρμονικά εντεταγμένο στο χώρο του Πάρκου. Εγκαινιάστηκε το Ιούλιο του 1990 από τον πρόεδρο της Βουλής Δρ. Βάσο Λυσσαρίδη επί δημαρχίας Γιώργου Χριστοδουλίδη.

ΑΤΤΙΚΟΝ ( χειμερινό κινηματοθέατρο )

Κτίστηκε κατά τη διάρκεια του 1950 πίσω από το Ευρυβιάδειο Παρθεναγωγείο. Ήταν χωρητικότητας 440 θέσεων.

Αγοράστηκε από το Θέατρο ΣΚΑΛΑ, ανακαινίστηκε, πέρασε την ταλαιπωρία της πυρκαγιάς και τώρα είναι στη διαδικασία για ανακαίνιση και επαναλειτουργία του.

REX ( χειμερινό κινηματοθέατρο ).

Όπως προαναφέρθηκε βρίσκεται στο χώρο που λειτουργούσε Η ΜΕΛΙΣΣΑ και μετά το ΣΑΛΟΝ ΡΟΖ. Κτίστηκε γύρω στο 1950 σε χώρο του EVKAF. Σήμερα χρησιμοποιείται για παραστάσεις παιδικού θεάτρου και μουσικές επιθεωρήσεις.

ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΚΑΣΤΡΟΥ.

Λειτουργεί κάθε καλοκαίρι στην αυλή του μεσαιωνικού κάστρου της πόλης κυρίως για παραστάσεις μέσα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ και του Κατακλυσμού Λάρνακας ( Θέατρο Σκιών, μουσικές συναυλίες ). Διαθέτει 550 θέσεις.

ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ

Αρκετά εσχολεία της Λάρνακας έχουν αίθουσες εκδηλώσεων. Στα θεατράκια κυρίως της Αμερικανικής Ακαδημίας και της Επαγγελματκής Σχολής δόθηκαν αρκετές και αξιόλογες παραστάσεις.

ΘΙΑΣΟΙ-ΗΘΟΠΟΙΟΙ

Πολλά ήταν τα σχήματα που κατά καιρούς έρχονταν από την Ελλάδα στη Λάρνακα.

Η κάθοδός τους αποτελούσε γεγονός και προηγείτο αναγγελία στον Τύπο και με τα προγράμματα παραστάσεων που κάποτε πρότειναν και εισιτήρια διαρκείας για πολλές παραστάσεις. Οι θίασοι αυτοί έδιναν ζωή στις Κυπριακές πόλεις και ικανοποιούσαν τη δίψα της αστικής κυρίως τάξης για πνευματική ζωή και ανταλλαγή ιδεών.

Τα ονόματα των Ελλήνων ηθοποιών είναι μέχρι σήμερα γνωστά και λάμπριναν με το έργο τους τη θεατρική ζωή στη Λάρνακα. Αιμίλιος Βεάκης, Χριστόφορος Νέζερ, Ροζαλία Νίκα, Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, Ερμόνδος Φύρστ, Θεόδωρος Ποφάντης, Βασιλεία Στεφάνου, Καίτη Σφήκα, Τηλέμαχος Λεπενιώτης, Ευάγγελος Παντόπουλος.

Τα θεατρικά σχήματα έπαιρναν συνήθως το όνομα του ιδρυτή τους, όπως Θίασος Ροζαλίας Νίκα, Ευτύχιου Βονασέρα, Ν.Κορδοβίλλη, Κωνσταντίνου Σαγιώρ.

Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να κάνουμε στη δραστηριότητα των Κυπριακών Θεατρικών σχημάτων. Για τα χρόνια εκείνα η εκδήλωση καλλιτεχνικής ευαισθησίας και μάλιστα για το θέατρο δημιουργούσε επιπλοκές αφού οι γονείς δεν ήθελαν τα παιδιά τους, κυρίως οι γυναίκες να ασχοληθούν. Γνωστό είναι το γεγονός ότι πολλές φορές τους γυναικείους ρόλους τους έπαιζαν άντρες. Το ρεπερτόριο αφορούσε θέματα που είχαν σχέση και με το Εθνικό πρόβλημα. Έτσι οι θεατές έβρισκαν ένα μέσο να εκτονωθούν και να ενισχύσουν το εθνικό τους φρόνημα.

Οι Κυπριακοί θίασοι ήταν κυρίως ερασιτεχνικοί, όπως ο Ερασιτεχνικός Θεατρικός Σύλλογος ΣΟΦΟΚΛΗΣ , που έδωσε παραστάσεις κατά το 1880 αλλά και μετά το 1907 , ο θίασος Π.Πούσκας με Σκαλιώτικη νεολαία, ο Θίασος Καρόλου Γκλάσνερ,, η Φιλαρμονική εταιρία Ορφεύς , η Societe d’ amateurs, η νεολαία Δημ.Ζ.Πιερίδης και Κυπριανός Παυλίδης.

Ο Αριστείδης Κουδουνάρης μας πληροφορεί ότι ο Κυπριανός Παυλίδης εγκατέστησε στη Λάρνακα το 1846 ίσως το πρώτο Θέατρο σ’ όλη την Κύπρο, το οποίον ελειτούργη επί πολλά έτη.

Πολύ δραστήριος με μεγάλο ρεπερτόριο ήταν ο ΣΟΦΟΚΛΗΣ, του οποίου τις παραστάσεις παρακολουθούσαν οι Λαρνακείς με ενδιαφέρο. Το διοικητικό του Συμβούλιο ήταν δυναμικό και αποτελείτο από τους Π.Βαλσαμάκη, Θ.Μιτζή, Ν.Δημητρίου, Π.Ουσμιάνι, Χ.Κουππά και Θ.Κωνσταντινίδη. Ανάμεσα στους ιδρυτές και βασικά μέλη του ήταν οι Μιχαήλ Κοντόπουλος, Κώστας Δ. Χριστοφίδης, Γιώργος Ανατολίτης, Γιώργος Κουντουριώτης, Χρίστος Χατζηπαντελής, Μιχαήλ Σαλισβουρής, Χαράλαμπος Μιχαηλίδης, Γιάννης και Γιώργος Μελιτσάνοι, Σωκράτης Αντωνιάδης, Σταύρος Νικολαίδης, Χαράλαμπος Διπλός και αρκετοί άλλοι. Ψυχή του Θιάσου ήταν ο καθηγητής Ιωάννης Χατζηιωάννου, που δίδασκε τα έργα.

Τα έργα που ανέβαζαν, όπως προαναφέραμε, είχαν συχνά εθνικό χαρακτήρα και πολλές φορές για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ονόματα γνωστά παρελαύνουν μέσα από τα προγράμματα των παραστάσεων. Μελής Νικολαίδης, Pascotini, Γεώργιος Λοίζου, Αγγελική Σούντια, Γεώργιος Παυλίδης, Νικ. Μεσολογγίτης, Κλέαρχος Λυσιώτης, Ειρήνη Καλούτση, Βασίλειος Σωτηριάδης, Θεοφάνης Παπαχριστοδούλου, Νέστωρ Χαραλάμπους και άλλοι.

Η Αντιγόνη του Σοφοκλέους είχε την τιμητική της στις προτιμήσεις των Λαρνακέων, όπως θα δούμε και αργότερα. Το 1921 τα σχολεία Ευρυβιάδειο και Ιεροδιδασκαλείο ανεβάζουν την Αντιγόνη σε διδασκαλία Περ. Παπαδοπούλου, Μ. Φιλώτα και Κ. Τόμπολη. Τους ρόλους παίζουν οι Θ Νικολαίδη, Ε Ηλία, Π.Χατζηδημητρίου. Το ίδιο έργο ανεβαίνει και το 1927 από το Ιεροδιδασκαλείο με τους Λούλλα Παπανδρέου, Ευάγ. Χηρατή, Β.Κυριακού, Λ. Κυριαζή, Γ.Ζηρίδη, Π.Δημητρίου, Σ.Νικολάου, Μ.Σπανό.

Κατά τα χρόνια του μεσοπολέμου έγιναν παραστάσεις από τα σχολεία Ευρυβιάδειο και Ιεροδιδασκαλείο, το Σύλλογο Αποφοίτων του Εμπορικού Λυκείου, του Φιλολογικού Ομίλου, την Καλλιτεχνική Ομάδα Λάρνακας , την Αμερικανική Ακαδημία Λάρνακας, την ΕΠΑ, τον ΑΜΟΛ.
Το Φεβράρη του 1933 η «Κονσουέλλα» γράφει στον ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗ για μια επιτυχή παράσταση
του συλλόγου Ε.Ν.Α. ( Ενωσις Νεανίδων Ανεξαρτησία ) που δόθηκε στο Σαλόν Ροζ.
«….από πολύ νωρίς πλήθη κόσμου έτρεχαν να βρούν μια θέση, αν και από μέρες πριν, τα θεωρεία και
οι αριθμημένες είχαν εξαντληθεί.Πολύ έξυπνη η σάτιρα των καλλιστείων και πολύ όμορφη και αρκετά μεγαλοπρεπής η Δις Μάρω Σ. Σταυρινίδη ( Βαλδασερίδη) ως κόμισσα Ντέ Νοάιγ. Πολύ εξαντρίκ η
Δις Αλίκη Τζέπη ως Μις Αμερική, χαρακτηριστικός τύπος Σπανιόλας η Δις Αντιγόνη Αγιώτη, γλυκειά Ιταλίς η Δις Γεωργία Κ.Νικολαίδου, η δις Πασκοτίνι αμίμητη ως Γιαπωνέζα, η Ερασμία Μιχαηλίδου
ως εξαντρισιτέ Μις Αγγλία, η Ελλη Κλεοβούλου ως Μις Λάρναξ ως άλλος… Φοίνιξ αναγεννώμενος εκ της τέφρας του, με κλώνον φοινικιάς σε σχήμα βεντάλιας, ωραία η σιλουέτα της Μις Γαλλίας Δίδος Τερέζας Σάντη. …Και τώρα ας έρθουμε στην κωμωδία.. Η Δις Πασκοτίνι ( Πέπα Ιακωβίδου) ως πεθερά Ελπίς Χαραμοφάγη προκάλεσε ΕΠΑΝΕΙΛΗΜΈΝΑ ΧΕΙΡΟΚΡΟΤΉΜΑΤΑ. Το Παίξιμό της
δεν ήταν πια παίξιμο ερασιτέχνη, μπορούσε να σταθεί άφοβα δίπλα σ’ ένα Αργυρόπουλο, Λεπενιώτη, Χέλμη..»
Σημειώνουμε ότι το 1934 σε εσπερίδα του Λυκείου Λάρνακας παρoυσιάστηκαν γαλλική οπερέτα, αγγλική και ελληνική κωμωδία.
Άλλα ονόματα ερασιτεχνών ηθοποιών της εποχής ήταν οι Θ.Νικολαίδη, Ε.Ηλία, Λoύλλα Παπανδρέου, Λούλλα Κυριαζή, , Ξάνθος Λυσιώτης, Θεόδωρος Μαρσέλλος, Κίκα Λάγκ, Βασιλεία Αγιώτη, Μαριγούλλα Μπίστη, Ερνέστος Σιεχριάν, Μελής Μαρσέλλος, Νίκος Λυσιώτης,
Κωστάκης Χριστοφόρου, Χρίστος Κάρμιος, Λούης Μιχαηλίδης, Στέλιος Δημητρίου, Ρένος Ευρυβιάδης, Κώστας Σολωμού, Ευάγγελος Γεωργιάδης.
Δημοφιλείς ήταν και οι Σκαλιώτικες επιθεωρήσεις των αθλητικών σωματείων και της Ένωσης Φιλομούσων Λάρνακας, που ίδρυσε το 1933 η Ίρμα Γκλάζνερ, με πρωταγωνιστές τους μουσικούς Έρμαν Ζιρίγκοβιτς και Αρίσταρχο Δημηρίου, και τους Γιώργο Μαυροίδη, Κρατίνο Μιχαηλίδη, Κώστα Μαυροκορδάτο, Βένον Αγιώτη, Πλούταρχο Λουκιανό, Πετράκη Κυριαλλίδη, τις αδελφές Ξένια και Αίγλη Χατζηιωάννου, Νίτσα Λαμπή, Μερόπη Λάμπρου, τις αδελφές Σιμόνη και Σύλβια Μπότομλη, την Όλγα Συμεωνίδου.
Το 1938 ο Πεζοπορικός Όμιλος Λάρνακας ανέβασε στο Θέατρο Μακρίδη την «Αντιγόνη» με πρωταγωνίστρια την Ίρμα Γκλάζνερ.
Ο Χρίστος Κάρμιος έγραψε αρκετές επιθεωρήσεις όπως την «Ψύλλοι στ’ άχυρα» που έπαιζε ο
Κώστας Σολωμού, «Τσολιάδες» ( μαζί με τον Γ. Αραδιπιώτη), «Ραδιοφωνικός σταθμός», «πύρ ομαδόν».
Το Θεατρικό Συγκρότημα Λάρνακος μεταξύ 1943 και 1944 έδωσε αρκετές παραστάσεις σε όλες τις πόλεις. Το 1943 παρουσίασε το έργο «Καθηγητής Κλένωβ». Πρωταγωνιστές οι Ίρμα Γκλάστνερ και ο Λούης Μιχαηλίδης. Γράφει ο Wideson:
«Τα καλά μελετημένα και διαβασμένα στους ρόλους τους μέλη του συγκροτήματος και το άρτιο και πολύ νοικοκυρεμένο ανέβασμα μας χάρισαν στιγμές καλού προπολεμικού θεάτρου , που τόσο διψάσαμε εδώ και τέσσερα χρόνια. Η Ίρμα Γκλάστνερ ως Ελίζα Φόρσμπεργκ, κόρη ενός ταβερνάρη και ύστερα γυναίκα του Κλένωβ, απέδωσε έρτια το ρόλο της μαρτυρικής συζύγου, που ήτανε υποχρεωμένη να συζήση με τον ασχημάνθρωπο καθηγητή και να μη ακολουθήσει τη φωνή της καρδιάς της. Ο κ.Λούης Μιχαηλίδης ως Κλένωβ παρουσίασε ένα πρώτου μεγέθους ντόπιο ταλέντο του δραματικού θεάτρου…».
Το ίδιο Συγκρότημα επίσης το 1943 ανέβασε το έργο «Δυο μητέρες» στο Θέατρο Μακρίδη ή Βίκτορυ. Πρωταγωνιστές και πάλι ήταν οι Ίρμα Γκλάστνερ, Πέππα Ιακωβίδου, Νίτσα Λαμπή, Κώστας Σολομού, Χριστάκης Μούσκος και Λούης Μιχαηλίδης. Ο ποιητής Παύλος Βαλδασερίδης
με επιστολή του προς το Γραμματέα του Συγκροτήματος εξαίρει το έργο τους γενικά.
«……σας βεβαιώνω πως με τα μέσα τα πρωτογονικά του τόπου μας δύσκολα και αναγνωρισμένο
ακόμα ηθοποιοί θα παρουσιάζανε καλλίτερα από εσάς τα δυο θεατρικά έργα.Είσθε όλοι άξιοι των συγχαρητηρίων μας για την τέλεια κατανόηση των ρόλων και για την καλή τους απόδοση…».
Ξεχωριστή παρουσία είχε η Ίρμα Γκλάζνερ, η οποία πρωταγωνιστούσε συχνά σε έργα και με Ελληνικούς Θιάσους. Υπάρχει πληροφορία ότι ο Θιασάρχης Κροντηράς της ζήτησε να γίνει μέλος
του Ελληνικού Θιάσου και να σταδιοδρομήσει στην Ελλάδα, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε.
Έργα της Ίρμας Γκλάσνερ , το Τσιγγάνικο Ρομάντζο, Μαντόνα, Μάρθα και Μαρία, ανεβάστηκαν
το 1938 και το 1944. Ο Γιώργος Φασουλιώτης σε σημείωμά του την απεκάλεσε ‘αυτόφωρο αστέρι
της σκηνής’.
Aξιόλογη πορεία είχε και η Μερόπη Λάμπρου, το όνομα της οποίας κυριαρχούσε στις επιθεωρήσεις και τις οπερέττες. Αυτοδίδακτη, χωρίς μουσικές γνώσεις, ξεκίνησε το 1937 σε ηλικία 14 ετών για να τερματίσει μια πλούσια καριέρα το 1945, μετά το γάμο της. Με την Ενωση Καλλιτεχνών Λευκωσίας αλλά και με τους Λαρνακείς Αρίσταρχο Δημητρίου και Έρμαν Ζιρίγκοβιτς άφησε εποχή. Με τη συνοδεία του Αρίσταρχου Δημητρίου τραγούδησε τη Σερενάτα του Σιούμπερτ. Εμπαινε στο πετσί
του ρόλου της ( από Κοντέσσα σε υπηρέτρια κι από στρατιωτίνα σε κιλιτζίρα) και κατάφερνε να εκπλήσσει το κοινό. Δεν είναι τυχαίο ότι για το ταλέντο της από το Δημοτικό Σχολείο τη χρησιμοποίησαν σε παράσταση του Λυκείου Λάρνακας. Μερικά από τα έργα που σημείωσε επιτυχία ήταν η Ανθοπώλιδα, η Μπλόφα, η Παγωνιέρα, η Θερμάστρα, Ζιγκολέτ, Μαμζέλ Νιτούς, η πριγκίπισσα της Τσάρδας. Για το τελευταίο έργαψε ο Κώστας Μόντης.
«Η Μερόπη μας ξεδίπλωσε αναπάντεχες δραματικές πτυχές του ταλέντου της».
Τα φορέματά της τα έραβε ο γνωστός μόδιστρος Αντώνης Καρέμ. Σε πάρτυ που έδωσε η ανιψιά
του Καρέμ προς τιμή της Σοφίας Βέμπο, η Μερόπη Λάμπρου τραγούδησε και η Βέμπο της πρότεινε να την ακολουθήσει στην Ελλάδα, πρόταση που δεν πραγματοποιήθηκε. Η ίδια μιλά με αγάπη για
τον αγαπητό της φίλο του Θεάτρου τον Τάκη Βάρδα. Για την προσφορά της στη μουσική σκηνή τιμήθηκε από το ΑΚΕΛ και το Κυπριακό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, του οποίου είναι και επίτιμο μέλος.
Αναφέρουμε επίσης τη Σχολή Θεάτρου Παιδιού με διευθύντρια την Νίκη Αδάμου Τζέτζα που
γύρω στο 40 παρουσίασε τα έργα «Η μοδιστρούλα» και «ο πανταχού παρόν και τα εγγονάκια του».
Την ίδια περίοδο ο Πεζοπορικός ανέβασε την «Αντιγόνη» του Σοφοκλέους με πρωταγωνίστρια την Ίρμα Γκλάστνερ και τον Στέλιο Δημητρίου, την Τούλλα Κάρμιου ( Ισμήνη), τον Χρίστο Κάρμιο,
και άλλους.
Κατά τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου παραστάσεις δόθηκαν από τις Εργαζόμενες γυναίκες
και τον Ερασιτεχνικό Όμιλο Συντεχνιών Λάρνακος, τον ΣΕΛ ( Συγκρότημα Επιθεωρήσεων Λάρνακος), το Θεατρικό Συγκρότημα Λάρνακας με επικεφαλής πάλι την Ίρμα Γκλάσνερ, και τη Πατριωτική Ένωση Λάρνακας.
Περί το τέλος του 1943 εμφανίζεται ο επιθεωρησιακός Θίασος ΟΡΦΕΑΣ με τους Τ.Βάρδα , τη Χλόη Κυπριανού και το δραστήριο μουσικό Έρμαν Ζιρίγκοβιτς. Η παρουσία τους στη Λάρνακα
αλλά και σε άλλες πόλεις ήταν συνεχής και έντονη. Ο Έρμαν Ζιρίγκοβιτς συνεργάστηκε και με
άλλους Κυπριακούς θιάσους και επένδυσε με τη μουσική του έργα που είχαν μεγάλη επιτυχία.
Το 1953 ανεβάστηκε το έργο «η άγνωστος» από τον Ερασιτεχνικό Όμιλο Λαικών Οργανώσεων στο Θέατρο Μακρίδη .
Το 1954 το Θεατρικό Συγκρότημα Λάρνακας ανέβασε στο «Παλλάς» τις «Δύο Μητέρες» με τις Ίρμα Γκλάζνερ και Πέπα Ιακωβίδου.
Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού Αγώνα 1955-59 παραστάσεις ανέβασαν η Ερασιτεχνική Δραματική Εταιρία Λάρνακας, το Παγκύπριο Εμπορικό Λύκειο, η Αστική Σχολή του Παρθεναγωγείου. Η Ερασιτεχνική Δραματική εταιρία ανέβασε στο Φρούριο της Λάρνακας τον «Οθέλλο».
Αξιοσημείωτη προσπάθεια έγινε και στο ανέβασμα σοβαρών κλασσικών παραστάσεων από το Κυπριακό Συγκρότημα Όπερας του Δημήτρη Τυρίμου. Άρχισε από το 1942 που συνεχίστηκε και κορυφώθηκε τη δεκαετία του 50. Παγκύπρια επιτυχία ήταν το ανέβασμα όπερας το 1955. Μάζεψε Κύπριους, Έλληνες, Αρμένιους και Ιταλούς μουσικούς και τραγουδιστές και ανέβασε τα έργα Λουτσία Ντι Λαμερμούρ, Τραβιάτα και Ριγκολέτο.
Το 1959 Το Παγκύπριο Εμπορικό Λύκειο Λάρνακας ανάβασε στο Γ.Σ.Ζ. την «Αντιγόνη» σε διδασκαλία Νίκης Τζέτζα. Το ίδιο έργο παρουσίασαν και στο Παγκύπριο Φεστιβάλ Νεολαίας που έγινε στην αυλή του Παγκύπριου Γυμνασίου στη Λευκωσία. Πρωταγωνιστές ήταν οι Μαίρη Δημητρίου, Κωνσταντία Ανδρέου, Χριστάκης Γεωργίου, Χαριτίνη Τζιρκώτη και άλλοι.
Στη δεκαετία του 60 έγιναν πολλές επιτυχείς παραστάσεις από μαθητές. Αναφέρουμε το ανέβασμα από μαθητές του Παγκυπρίου Λυκείου της «Μήδειας» και της «Εκάβης» που έγιναν στο θέατρο «Παράδεισος». Πρωταγωνίστρια ήταν η Λαίς Χαραλάμπους και τη διδασκαλία έκαμε η Αμαρυλλίς Ποταμίτου.
Σημαντικές προσπάθειες γίνονται μέχρι σήμερα στα θέατρα των Γυμνασίων και των Λυκείων της Λάρνακας. Καθηγητές με αγάπη για το Θέατρο οργανώνουν θεατρικές παραστάσεις στο μέτρο των μαθητών τους.

Γενικά κατά τις δεκαετίες του 60, 70, 80,90, γίνονται κυρίως μαθητικές/σχολικές παραστάσεις, καθώς και από άλλους Κυπριακούς ( Θ.Ο.Κ.) και Ελληνικούς Θιάσους και κάποιες άλλες παιδικές στο Τάγμα Οδοιπόρων Αγάπης. Σημειώνουμε τα μονόπρακτα έργα που παρουσιάστηκαν στην Μπουάτ «ΤΡΟΧΟΣ» στις αρχές της δεκαετίας του 70 κυρίως από την ομάδα ΤΑ ΠΕΤΑΛΑ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ του Δώρου Κυριακίδη καθώς και παραστάσεις στο Δημητρίειο Πολιτιστικό Κέντρο. Στο Δημητρίειο Πολιτιστικό Κέντρο λειτουργούσε Θεατρικό Εργαστήρι μεταξύ 1973-1983.

Το 1982 ιδρύεται ο ερασιτεχνικός Θεατρικός Όμιλος Λάρνακας με αξιόλογες παραστάσεις έργων του ελληνικού και παγκόσμιου ρεπερτορίου. Ο Θ.Ο.Λ. έδωσε παραστάσεις στο πλαίσιο του Θερινού φεστιβάλ Λάρνακας. Το 1989 κερδίζει το πρώτο βραβείο του Β’ Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου που διοργάνωσε ο Θ.Ο.Κ.
Σήμερα στη Λάρνακα έχουμε κατά κύριο λόγο το «Θέατρο Σκάλα» που παρουσιάζει αξιόλογη δραστηριότητα. Αξίζει να αγκαλιάσουμε αυτές τις προσπάθειες γιατί η Λάρνακα χρειάζεται να δώσει στον πολιτισμό τη δική της συνεισφορά.
Το επαγγελματικό Θέατρο Σκάλα ιδρύεται το 1996, μετά από πρωτοβουλία των θεατρικών ομάδων ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ, του Θεατρικού Ομίλου Λάρνακας και πολιτών. Μέχρι σήμερα παρουσίασε αρκετά σημαντικά έργα και είχε επιτυχίες στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Λειτουργεί Θεατρικό εργαστήρι, Δεύτερη Σκηνή και Παιδική σκηνή. Αγόρασε το κινηματοθέατρο ΑΤΤΙΚΟ και μετά την πυρκαγιά τον Μάρτη του 2008 βρίσκεται στο στάδιο της αποκατάστασης. Αναμένεται ότι περί το τέλος του έτους θα εγκαινιαστεί και θα αρχίσουν οι παραστάσεις στο χώρο.
Το Θέατρο «ΑΝΤΙΔΟΤΟ» δημιουργήθηκε το 1998 και ασχολήθηκε αποκλειστικά με παιδιά και νέους. Εκτός από τις παραστάσεις που έδινε στην Κύπρο και στο εξωτερικό, λειτουργούσε θεατρικά εργαστήρια για παιδιά και νέους, και διοργάνωνε εκπαιδευτικά σεμινάρια για τα σχολεία.

Επίσης το 1998 ο Λούκας Πραστίτης δημιούργησε το ημιεπαγγελματικό θεατρκό σχήμα «ΕΞΟΔΟΣ» που παρουσίασε θεατρικές και χοροθεατρικές παραστάσεις.

Άλλα θεατρικά σχήματα είναι ο «Θεατρικός Όμιλος Λάρνακας», η «ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ», το «Θεατρικό Σχήμα ΕΔΟΝ Λάρνακας», η «Θεατρική Ομάδα ΠΑΛΛΙΡΟΙΑ», η «Θεατρική Ομάδα του Ομίλου Ερασιτεχνών ΕΜΠΝΕΥΣΙΣ», το «Θεατρικό Σχήμα ΕΔΟΝ Λάρνακας-Αμμοχώστου». Αναφέρουμε ξανά τη μεγάλη προσπάθεια που γίνεται στα σχολεία για το θέατρο. Πρόσφατα έγιναν στη Λάρνακα οι Κ’ Παγκύπριοι αγώνες Σύγχρονου Θεάτρου και Αρχαίου Δράματος με τη συμμετοχή επτά Γυμπνασίων και Λυκείων,
Αξίζει να αναφέρουμε ότι υπήρξαν και σημαντικοί θεατρικοί συγγραφείς στη Λάρνακα με θεατρικά έργα που ανεβάστησαν με επιτυχία όχι μόνο στη Λάρνακα αλλά και σε άλλες πόλεις.
Αναφέρουμε τον Θεμιστοκλή Θεοχαρίδη που έγραψε το έργο «Πέτρος ο Συγκλητικός» το οποίο βραβεύτηκε το 1985 στο Βουτσιναίο Διαγωνισμό στην Ελλάδα. Ο Γ.Σιβιτανίδης έγραψε το «Η Κύπρος και οι Ναίται» που γνώρισε μεγάλη επιτυχία σε όλη την Κύπρο. Ο Θεόδουλος Κωνσταντινίδης έγραψε το «Πέτρος ο Α’ Βασιλεύς της Κύπρου» και Ιερουσαλήμ ή Η εκδίκησις του Καρίωνος» και το « Δύο εισέτι του έρωτος θύματα ή Τα κατά Ευανθίαν και Αγησίλαον», τον «Κουτσούκ Μεχμέτ ή το 1821 εν Κύπρω». Ο Παύλος Βαλδασερίδης έγραψε το θεατρικό έργο «ΜΑΡΙΟΣ». Ο Νίκος Θ. Αντωνιάδης έγραψε το «Ανατολή και Δύσις», και μετάφρασε αρχαίες τραγωδίες.

Η Λάρνακα ευτύχησε να έχει φιλότεχνους και δημιουργικούς ανθρώπους. Η σημερινή της εικόνα είναι μια συνέχεια της ιστορίας της που διαμορφώθηκε με κόπους και θυσίες. Στο πανδαιμόνιο της ανάπτυξης και των οικονομικών κρίσεων, η μικρή μας πόλη συντηρεί την ιστορία και υψώνει το ανάστημά της προβάλλοντας το καθαρό της πολιτιστικό πρόσωπο με αξιοπρέπεια.

Τα έργα και οι ημέρες των ανθρώπων δεν σταματούν στα πολυώροφα κτήρια και τις επίφοβες επενδύσεις. Αναδύονται μέσα από την αγάπη και τον κάματο των ανθρώπων για μια πιο ποιοτική και ηθική ζωή. Για ένα μέλλον που τα παιδιά θα χαίρονται και θα υπερηφανεύονται για τους προγόνους τους. Για μια ζωή ανθρώπινη όπως επιβάλλουν οι φυσικοί κανόνες, η ιστορία, η εθνική μας καταγωγή και το καθήκον μας να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.

ΛΟΥΗΣ ΠΕΡΕΝΤΟΣ

ΛΑΡΝΑΚΑ 29 Απριλίου 2009.